Samen met Arend Joosten kijk ik uit over een prachtige groene omgeving in de Vriendentuin. Na een aantal warme dagen verliezen de wolken hun laatste druppels van vandaag. Arend is beheerder van De Vriendentuin in Vlijmen, op een steenworp afstand van Den Bosch. Deze permacultuurtuin omvat zo’n 1200 m² tuin en 150 m² tunnel en is onderdeel van zorgboerderij De Locatie.
“Ik werk met heel veel producten van EM. De tuin kan naar mijn idee niet zonder Effectieve Micro-organismen (EM®) en koolstof, vertelt Arend enthousiast. “Ik heb Frits van den Ham (de oprichter van Agriton; red.) in 1992 ontmoet. Frits was toen nog maar een jaar met EM bezig. Zolang ken ik dus EM al. Ik kreeg destijds in Lunteren een stuk grond via de kerk in beheer. Het stuk wat ik kreeg behoorde tot een voormalige coniferenkwekerij en was eigenlijk één grote stofbende. Die moest ik als moestuin beheren en daar had ik eigenlijk niet zo veel zin in. De beheerder daagde ik uit om er iets beters van te maken en ze kwamen met een kar mest en een ploeg, dat verbeterde al aardig. Ik was nog niet tevreden en zocht naar boeken die mij konden uitleggen wat nu te doen, want de methoden van mijn voorgangers waren niet de juiste, dat had ik wel op mijn netvlies staan. Ik kwam verschillende boeken tegen over biologisch tuinieren van onder meer Henk Pleiter en over EM. Dat was het begin van mijn carrière als koolstofboer. Ik ben toen ook al wat op kleine schaal begonnen met Bokashi maken. In oude verslagen las ik namelijk over Bokashi. Het was toen nog niet zo professioneel als nu. Maar het had me al wel gegrepen.”
Na wat omzwervingen in een moestuin in Lunteren en tuinderijen in Dieren en Uden beheert Arend Joosten sinds 2,5 jaar ‘De Vriendentuin’. Deze moestuin bij zorgboerderij De Locatie wordt onder begeleiding van Arend onderhouden door cliënten en een paar vrijwilligers. De seizoensproducten worden natuurlijk en duurzaam geteeld met EM en heel veel ruige koolstofvarianten. Stro, blad van vorig jaar, houtsnippers en oogstresten worden verwerkt in een bokashibult.
“In de zomer is het vaak druk met recreanten en forenzen op de fiets die langskomen, ook bezoekers van de bijhorende camping komen graag kijken. Naast de abonnementen voor groentepakketten is er ook losse verkoop. We hebben diverse fruitsoorten als kweepeer, aardbeien, frambozen, de vlier, appels, peren, rode en zwarte bessen. Daar maak ik allerlei jams, chutneys en siropen van. De verkoop gaat erg goed in onze winkel en op ons gezellige terras worden de siropen ook vaak besteld.”
Hoe speelt Bokashi hier een rol?
“Alle resten vanuit de keuken, tuin, erf en kantine gaan in een omgebouwde container waar we Bokashi van maken. Zeven zijn er al gevuld en moeten nog verwerkt worden in de bodem. We hebben ook landerijen in beheer met onder meer distel, ridderzuring en Jacobskruiskruid. Dat wordt zorgvuldig gescheiden van de rest. Eerder ging het op de composthoop, maar nu maken we er Bokashi van in een bult. Daar komen paardenvijgen en wat strorijke mest bij van de dierenverblijven. Tot nu toe nog één bult per jaar. Volgend jaar verwacht ik twee hopen te maken.”
Alle resten worden in laagjes verwerkt als een lasagne en op elke laag verdelen we wat kleimineralen en zeeschelpenkalk en Microferm. Er komt steeds weer wat nieuws bij op de stapel en alles wordt flink aangestampt. De hoop blijft zo’n twee à drie maanden open liggen en dan komt er pas een zeil over. Omdat het compact is
aangestampt is het binnenste van de hoop wel luchtdicht. “Aan de randen zal het wel wat composteren”, vertelt Arend, “beter is het om de hoop direct af te dekken, maar is op dit moment nog geen haalbare kaart door andere werkzaamheden en verschillende werktempo’s van de cliënten. Er is afgelopen tijd al heel veel verbeterd en de tuin is nog volop in ontwikkeling.”
“Onze Bokashi is mooi van structuur. De hoop gemaakt in november en december van vorig jaar heb ik in mei bekeken en de structuur was echt prachtig. Ik heb het laagje voor laagje afgesneden met een kuilvoermes, een oud stuk gereedschap wat vroeger dagen op elke boerderij aanwezig was. Het materiaal was goed gefermenteerd en kon ik makkelijk uit elkaar trekken. Als toplaag heb ik dat verdeeld op de grond. De Bokashi uit de containers, waar etensresten inzitten, werk ik wel in de grond en dek ik af met aarde.”
Wat is je toekomstdroom?
“Dat ik veel meer helpende handen heb van cliënten en vrijwilligers. Die ik mag aansturen om de tuin goed te onderhouden. Het is nu gewoon te veel werk om met zo weinig mensen alles goed onkruidvrij te houden. Dan krijg ik meer ruimte voor de verkoop en om meer gespecialiseerde dingen te doen.
Workshops geven bijvoorbeeld over een goede koolstofhuishouding op de tuin. Of om EM-producten en hun werkzaamheid volledig onder de aandacht te brengen. Ik vind het ook erg leuk om mensen attent te maken op dat heel veel bloemen eetbaar zijn. Goudsbloemen, dahlia’s en vlier en zo. Eetbare bloemen zijn mooi gekleurd en lekker in de sla. Daar schrijf ik ook over in onze wekelijkse nieuwsbrieven bij de groentepakketten. Ik schrijf wat over de tuin en onze bezigheden en op de achterkant staan heerlijke recepten.”
Cursus
Arend verzorgt de workshops en cursussen ‘s avonds. “Vanwege de drukte overdag beginnen we ’s avonds om zeven uur. Om half tien stop ik omdat de mensen naar huis willen, maar ik ben dan nog lang niet klaar en uitgepraat. Ik praat graag over EM en hoe effectief het werkt in eigenlijk alles. Ze gaan die nacht vast over EM dromen”.
Lees meer op De Vriendentuin en Arend Joosten.